Ở huyện Mỹ Lộc, nghệ thuật múa tứ
linh có từ hơn 100 năm trước xuất phát từ những dịp hội làng. Trải qua thời
gian dài trầm lắng, hiện nay, nhiều địa phương trong huyện đã quan tâm, khôi
phục loại hình nghệ thuật múa tứ linh truyền thống. Tiêu biểu như xã Mỹ Thắng
có 3 đội múa lân, sư, rồng; xã Mỹ Hưng có 2 đội múa rồng; xã Mỹ Phúc có 1 đội
múa rồng; xã Mỹ Hà có 1 đội múa sư tử… Mỗi đội thường có từ 15-20 người dày dặn
kinh nghiệm kết hợp với những người trẻ có sức khoẻ và sự khéo léo, thường
xuyên tự “làm mới” mình với nhiều tiết mục phong phú. Từ công tác xã hội hoá,
một số đội múa tứ linh sau khi thành lập đã kêu gọi các thành viên đóng góp và
con em xa quê hỗ trợ kinh phí để tổ chức biểu diễn, mua sắm linh vật, phục
trang, đạo cụ. Vào dịp đầu xuân mới và lễ hội ở các di tích lịch sử - văn hóa
như: Đền Bảo Lộc, Đền Lựu Phố, xã Mỹ Phúc; Đình Cao Đài, xã Mỹ Thành; Đình Cả,
Đình Phương Bông, xã Mỹ Trung, Đình Bườn, xã Mỹ Thắng…, đều có sự “góp mặt” của
các đội múa tứ linh. Tuỳ theo không gian rộng, hẹp của di tích, mỗi đội múa tứ
linh có những bài bản khác nhau, nhiều lúc biểu diễn riêng rẽ, đôi khi cũng có
sự phối hợp tạo thành tiết mục hấp dẫn người xem. Những uốn lượn tạo hình vô
cùng sinh động của các điệu múa lân, sư, rồng tạo cho không khí ngày hội thêm vui
tươi, phấn khởi, gửi gắm ước nguyện cầu mùa màng bội thu của cư dân lúa nước.
Là vùng đất đậm đặc di tích lịch
sử - văn hoá nên cứ vào thời điểm sau Tết Nguyên đán, ở khắp các làng quê của
huyện Vụ Bản lại tưng bừng mở hội. Lễ hội Phủ Dầy (từ mồng 3 đến mồng 8-3 âm
lịch) hàng năm là lễ hội lớn có quy mô vùng gắn với Di sản văn hoá phi vật thể
đại diện của nhân loại - Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. Trong lễ
hội diễn ra các nghi lễ trang trọng như: rước thỉnh kinh, rước đuốc… Tại các
đền, phủ trong Quần thể di tích lịch sử - văn hóa Phủ Dầy, nghi lễ chầu văn -
hầu đồng không chỉ trong lễ hội mà diễn ra vào bất cứ ngày nào trong năm. Nhiều
nhà khoa học, các đoàn khách du lịch trong và ngoài nước khi đến Phủ Dầy được
“mục sở thị” những tiết mục thực hành hầu Mẫu. Trong ngày hội, cùng với phần lễ
trang trọng, phần hội diễn ra sôi nổi các trò chơi dân gian thu hút đông đảo
người dân tham gia như: hát chèo, cờ người, đấu vật, hoa trượng hội, thả rồng
bay… Lễ rước thỉnh kinh trong lễ hội có sự tham gia của 3-5 đội múa lân, sư,
rồng ở các xã Đại Thắng, Vĩnh Hào, Thành Lợi... Ngoài đội múa rồng, những người
múa lân, sư còn diễn nhiều vai như: ông Địa, thằng hề, thằng ngô, người múa
sênh tiền, người cầm đèn màu, cờ ngũ sắc khăn áo chỉnh tề hoà cùng kiệu Thánh
Mẫu rước qua các di tích: Phủ Tiên Hương, Phủ Vân Cát, Lăng Thánh Mẫu, Công
Đồng từ, Linh Sơn tự… Hàng năm, các đội múa tứ linh ở Vụ Bản còn tổ chức biểu
diễn trong các dịp: Yến lão đầu Xuân, Tết Trung thu, Tết Nguyên đán, khánh
thành nhà thờ các dòng họ, khai trương cửa hàng… Thành viên trong các đội múa
rồng biểu diễn được nhiều điệu múa khó như: “Rồng phun lửa”, “Rồng chầu Thánh”,
“Rồng vờn mây”, “Rồng múa dưới nước”… Đối với múa lân, các thành viên đã kết
hợp hài hòa giữa võ thuật, sức khỏe cùng sự khéo léo, cẩn trọng trong mỗi bước
nhảy thể hiện những bài múa độc đáo như: “Lân chầu”, “Lân sư giao đấu”, “Lân sư
kiệu”…
Huyện Nghĩa Hưng hiện còn lưu giữ
nhiều loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống; tiêu biểu như: Múa rồng ở xã
Hoàng Nam; trống cà rùng, trắc ở xã Nghĩa Sơn; rối nước ở xã Nghĩa Trung; múa
hạc ở xã Nghĩa Hải; cà kheo ở xã Nghĩa Thắng. Ở xã Nghĩa Sơn, từ nhiều năm qua,
tiếng trống cà rùng đã vượt khỏi khuôn viên trong sinh hoạt tại các nhà thờ
Công giáo để tham gia vào các hoạt động văn hóa, chính trị của địa phương. Hội
có gần 50 người, tuổi từ 40-60; trong đó 2 người đánh trống cái, hơn 20 người
đánh trống con, 10 người đánh cồng, 5 người chơi lá bạc, 10 người múa gậy, thổi
còi phụ hoạ. Tìm hiểu quá trình hình thành, khôi phục và phát triển của hội
trống cà rùng Nghĩa Sơn mới thấy được sự say mê, tâm huyết của các thành viên
cao tuổi trong việc chế tạo, bảo quản và gìn giữ nét văn hóa đặc trưng này.
Trong quá trình học, nhiều thành viên trong hội đã sáng tạo thêm những điệu múa
trống với các động tác chân nhún nhảy, tay múa dùi, nhịp dứt khoát đã làm nên
đặc trưng của hội trống. Xã Nghĩa Hải là địa phương duy nhất trong tỉnh lưu giữ
được nghệ thuật múa hạc. Theo quan niệm dân gian, chim hạc được coi là “Nhất
phẩm điểu” - không chỉ là biểu tượng thiêng liêng cao quý mà còn tượng trưng
cho hạnh phúc, may mắn, trường thọ. Với bề dày truyền thống trên 60 năm, hiện
nay, đội múa hạc Nghĩa Hải có trên 50 thành viên cao tuổi. Để có những tiết mục
múa đặc sắc, đội phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên; người đánh
trống cái, người đánh trống con, người đánh cồng, người chơi lá bạc, người múa
đao, kiếm… Từ nhiều năm nay, đội múa hạc Nghĩa Hải đã tích cực tham gia biểu
diễn trong các dịp Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, lễ hội tại các đình, đền,
chùa ở địa phương, tạo không khí rộn rã khắp các làng quê.
Ở huyện Nam Trực, được sự quan
tâm chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền, nhiều xã, thị trấn trong huyện đã
gìn giữ, khôi phục và phát triển các loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền
thống như: hát chèo ở các xã Nam Thái, Nam Dương, Nghĩa An, Nam Hồng; múa rối
nước ở xã Hồng Quang, múa rối cạn (rối đầu gỗ) ở thị trấn Nam Giang; múa tứ
linh ở các xã Nam Cường, Nam Thắng… Trong đó, tiêu biểu là Hội múa rối Ổi Lỗi
có gần 40 thành viên ở 3 thôn: Vân Chàng, Giáp Ba, Giáp Tư. Các thành viên
trong hội luôn có ý thức về việc trao truyền, gìn giữ các nghi thức múa rối có
niên đại trên 900 năm cũng như việc bảo quản nguyên vẹn 12 đầu rối bằng gỗ
(Thập nhị Thánh tượng) có tuổi đời trên 200 năm. Tại lễ hội Chùa Đại Bi hằng
năm, các nghệ nhân múa rối cạn trình diễn các trích đoạn giáo trò, hát dâng
tràng, dâng và múa tiên, hát giáo về luân lý..., thu hút đông đảo du khách, tín
đồ phật tử ở khắp nơi hội tụ về thưởng thức. Thôn Bàn Thạch, xã Hồng Quang được
biết đến là một trong những phường rối nước lâu đời. Trước đây, phường rối nước
Nam Chấn (nay là phường rối nước thôn Bàn Thạch) thường diễn các tích trò ở
thuỷ đình để phục vụ các lễ hội lớn của làng. Phường rối thôn Rạch hiện có gần
1.000 con trò với hơn 40 tích trò khác nhau. Các tích trò này phần lớn từ xa
xưa truyền lại. Tuy nhiên, cũng có nhiều tích trò do các nghệ nhân trong làng
nghiên cứu, dàn dựng lại sao cho phù hợp và tăng thêm phần đặc sắc, hấp dẫn.
Hải Hậu là vùng quê miền biển.
Nghệ thuật biểu diễn cà kheo nơi đây được bắt nguồn từ cuộc sống lao động, sản
xuất của cư dân từ những năm 1960. Hiện nay, nghệ thuật biểu diễn cà kheo được
nhân dân các xã: Hải Lý, Hải Triều, Hải Đông, Hải Chính, thị trấn Thịnh Long
khôi phục và phát triển. Mỗi đội cà kheo có từ 10-15 người, thường xuyên biểu
diễn nhiều tích trò phong phú, đa dạng. Các tiết mục biểu diễn của các đội cà
kheo ngoài tái hiện lại cuộc sống lao động của ngư dân với những phương thức
đánh bắt thuỷ sản như: cất te, đi xẻo, quăng chài thì các trò diễn như: múa sư
tử, múa gậy, múa quạt, vật võ hay hoá thân vào các nhân vật cổ tích đều liên
quan đến các sự kiện lịch sử mang tín ngưỡng phồn thực, cầu cho cuộc sống ấm
no, hạnh phúc. Ngoài nghệ thuật biểu diễn cà kheo, trong những dịp lễ hội ở Hải
Hậu không thể thiếu các tiết mục biểu diễn múa lân, sư, rồng, trống hội, kèn
đồng… Nhiều đội múa tứ linh, hội trống tích cực phục vụ các sự kiện văn hóa,
chính trị của địa phương; tiêu biểu như: Đội lân, sư, rồng ở xã Hải Chính; đội
lân ở xã Hải Phúc, đội rồng ở các xã: Hải Trung, Hải Bắc; đội múa sư tử ở các
xã: Hải Hưng, Hải Đông, Hải Cường, Hải Anh, Hải Thanh; hội trống cà rùng ở các
xã: Hải Phương, thị trấn Yên Định; hội trống ở các xã: Hải Phú, Hải Hà, Hải
Lộc, Hải Xuân, Hải Quang…
Đã thành truyền thống, hàng năm
vào dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 các huyện Hải Hậu, Nghĩa
Hưng, Giao Thuỷ, Trực Ninh lại sôi nổi tổ chức Ngày hội Văn hoá - Thể thao.
Trong ngày hội các hoạt động diễn ra đồng bộ từ công tác tuyên truyền đến các
loại hình vui chơi giải trí, văn nghệ quần chúng, thi đấu, diểu diễn các môn
thể thao. Ngoài các môn thi đấu, các xã, thị trấn còn đem đến những tiết mục
hát chèo, những trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc như: đi cà
kheo, múa lân, sư, rồng, trống cà rùng, kèn đồng, bơi chải... Các tiết mục biểu
diễn đều sinh động, lôi cuốn, hấp dẫn không chỉ là hoạt động vui chơi giải trí
đơn thuần mà còn đậm đặc nét văn hóa dân gian độc đáo, góp phần nâng cao tinh
thần đoàn kết cộng đồng, gắn kết tình làng nghĩa xóm./.
Nguồn: baonamdinh.com.vn
--XH--